خواص معجزه آسای شیر و گوشت شتر

پیامبر اسلام می‌فرماید: «گوشت شتر غذای دنیا و آخرت است و اگر از خداوند بخواهم که هر روز برای من مقدّر فرماید، می‌پذیرد.»

 ترکیب شیر شتر تقریباً مشابه شیر بز است.[1] هر صدگرم شیر شتر شامل ترکیبات زیر است: نیترات دو کربن 5 گرم، چربی 4 گرم، پروتئین 3/3 گرم، آب 87 گرم، کالری 69، ویتامین B2 00018/0 گرم، ویتامین B1 00006/0 گرم، ویتامین A 017/0 گرم، ویتامین C 001/0 گرم، آهن 0002/0 گرم، کلسیم 15/0 گرم، نیاسین 0003/0 گرم.
ناگفته نماند ترکیب شیر شتر با وجود اینکه ظاهراً در حدود تغییرات تقریباً ثابت می‌ماند، اما طرز تغذیة حیوان در بعضی موارد (ویتامین‌ها، املاح) موجب نوسان‌های نسبتاً شدیدی در ترکیب شیر می‌شود.  
شتر و بز دو حیوانی هستند که معمولاً از خار و گیاهان سخت، که مورد استفادة گوسفند و گاو و... نیست تغذیه می‌کنند، از این رو به علت زیاد بودن مقدار املاح (که مقدار زیادی به صورت کلرورهای سدیم و... است) در این گونه گیاهان، بیش از گیاهان سبز و باطراوت است که مقدار مواد معدنی موجود در شیر شتر بیش از گاو نشان داده می‌شود.
همان‌طور که گفته شد شیر گاو به علت کمبود آهن در نوزادان ایجاد آنمی (کم‌خونی) هیپوکرم می‌کند؛ اما در شیر شتر به دلیل داشتن آهن بیشتر، این عارضه کمتر است.
کلسیم شیر شتر از شیر گاو بیشتر و از شیر گاومیش کمتر است.
کره و پنیر را از شیر شتر درست نمی‌کنند و آن را به همان صورت یا به شکل دوغ و کشک می‌خورند.
شیر شتر، ‌غذای اصلی ساکنان صحرا و بادیه را تشکیل می‌دهد که معمولاً به صورت تازه مصرف می‌شود. می‌توان به شتر به عنوان منبع خوبی برای تولید شیر اعتماد کرد و کمبود این فرآوردة مهم دامی را مخصوصاً در مناطق خشک و کویری جبران نمود.
قابل ذکر است که ملل آسیای میانه، از دیرباز تا کنون در تغذیة خود متکی به شیر شتر بوده‌اند و بررسی‌های انجام‌شده حاکی از آن است که شیر شتر اگر در برخی از موارد بهتر از شیر گاو نباشد، از آن کمتر نیست. تولید شیر توسط شتر به مراتب بهتر از تولید شیر به وسیلة گاوهای مناطق خشک و کویری است و میزان تولید شیر در شتر با گاوهای مناطق کویری، اصلاً قابل مقایسه نیست.
شتر می‌تواند مقدار زیادی در حدود 4 تا 8 کیلوگرم در روز شیر دهد و این میزان در برخی اوقات به 12 تا 15 کیلوگرم نیز می‌رسد؛ در حالی که گاوها قادر به تولید این مقدار شیر در شرایط آب و هوایی گرم و مراتع فقیر، که غیر از درختچه‌ها و گیاهان سوزنی چیزی ندارد،‌ نیستند و ثابت شده است که شتر توانایی تولید شیر به مقدار فراوان را در حالت مدیریت صحیح دارد. اما برآورد میزان شیر تولیدی توسط شتران ماده به طور دقیق مقدور نیست، زیرا شیردوشی شتر به صورت کامل انجام نمی‌شود و مقداری از شیر را برای تغذیة بچه‌شترهای شیرخوار باقی می‌گذارند.
دورة شیردوشی در شترهای ماده بین 10 تا 18 ماه می‌باشد و متوسط تولید روزانة شیر مابین 8 تا 10 لیتر است. طبق گزارش القرشی (1986 م.) متوسط تولید روزانة شیر شتر در کشور پاکستان با مدیریت صحیح و شرایط مناسب غذایی و بهداشت، مابین 15 تا 40 لیتر است و این در صورتی است که شتر ماده 2 الی 3 بار در روز دوشیده شود.
بسیاری از بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که شترها،‌ چه در شرایط مراتع خشک کویری و چه در هنگام استفاده از علوفه در مناطق پرآب، توانایی خوبی در تولید شیر دارند. متوسط شیر تولیدی و مدت زمان تولید آن در مراتع پرآب مابین 3 تا 25 کیلوگرم و در شرایط آب و هوای خشک کویری مابین 3 تا 15 کیلوگرم بوده است.
جدول شمارة 1 ■ محتویات شیر شتر در مقایسه با شیر حیوانات اهلی دیگر و انسان.
 

نوع جاندار    آب (%)    مواد کلی (%)    چربی (%)    پروتئین (%)    لاکتوز (%)    خاکستر (%)      
انسان    0/88    0/12    8/3    2/1    0/7    2/0      
اسب    0/90    9/9    0/1    6/2    9/6    4/0      
شتر    6/86    4/13    33/4    02/4    21/4    79/0      
گاو    2/86    8/13    4/4    8/3    9/4    7/0      
گوسفند    0/82    0/18    4/6    6/5    7/4    9/0      
بز    1/87    9/12    4/1    7/3    2/4    8/0     

متوسط تولید شیر شتر، در دوره‌ای به مدت 305 روز بوده است تا بتوان به راحتی آن را با متوسط تولید شیر گاوها مقایسه کرد، که این میزان معادل 1525 تا 5695 کیلوگرم در شرایط خوب مرتع و به مقدار 1068 تا 3050 کیلوگرم در شرایط مراتع فقیر بوده است.
قدرت تولید شیر در شتر، در شرایط مرتعی مختلف، متفاوت بوده و میانگین آن بر اساس مطالعات و بررسی‌های انجام‌شده در مورد شتر یک‌کوهانه می‌باشد، که دورة شیرواری آنها از 7 ماه تا 18 ماه بوده است.
در مطالعات انجام‌شدة فوق که میانگین‌ها از آن گرفته شده است، تعداد معدودی شتر مورد بررسی قرار گرفته‌اند که تعداد آنها بین 8 تا 10 نفر شتر بوده و این ممکن است نشانگر اختلاف کلی بین این گروه‌ها نباشد، اما به ‌هر حال نمایانگر قدرت تولید شتران و اختلاف بزرگ موجود بین قدرت تولید شیر در شرایط طبیعی مرتع و محیط زیست و اختلافات ارثی در بین نژادهای مختلف شتر است.
میزان تولید شیر گاوهای بومی در کشورهای عربی مابین 475 تا 2340 کیلوگرم و متوسط آن 1059 کیلوگرم در یک فصل شیرواری است. از این مقایسه معلوم می‌شود که میزان شیردهی شتران در مقایسه با میزان شیردهی گاوهای محلی، در شرایط یکسان تغذیه در کشورهای مختلف عربی بیشتر است و همچنان که کنوس[2] (1979) اشاره کرده، میزان تولید شیر شتر بیشتر از میزان تولید شیر گاومیش، گاو نژاد ساهیوال، گاو دو رگة ساهیوال، فریزیان و گاوهای زیپو در شرایط یکسان نگهداری و تغذیه است.

خاراسور[3] و همکارانش (1976) در اتحاد جماهیر شوروی، میزان تولید شیر شتران مختلف را مورد مطالعه و بررسی قرار دادند و مشخص شد که شتران یک‌کوهانه از شترهای دوکوهانه و شتران دو رگه، میزان بیشتری شیر تولید می‌کنند، در نتیجه باید به تغذیه و پرورش این نوع شتران همت گماشت.

خواص شیر شتر

به گزارش روزنامة نیویورک تایمز به نقل از نشریة خلیج تایمز از شارجه، استفادة درمانی از شیر شتر را اولین بار دکتر سباح الجاسم از مرکز طب سنتی شیخ زاید در امارات متحدة عربی مطرح کرد. تولید RNAی نوترکیب از پادتن‌های موجود در شیر شتر به منظور درمان بیماری‌هایی مانند سرطان، آلزایمر، هپاتیت C و ایدز، طرحی است که انجمن علوم و فناوری عرب بر روی آن تحقیق می‌کند. دکتر الجاسم با مطالعات آزمایشگاهی، تأثیر مفید شیر شتر را در درمان بیماری‌های مزمن و جدی مانند سرطان اثبات کرد.
بر اساس این تحقیق، شتر به بیماری جنون گاوی مبتلا نمی‌شود، زیرا در سرم خون و نیز در شیر شتر، مقادیر قابل توجهی پادتن‌های ضد ویروس وجود دارد که این جانور را از ابتلا به این بیماری مصون می‌کند. دکتر الجاسم معتقد است که اهمیت بیماری‌های میکروبی دیگر مانند التهاب عروق لنفاوی، التهاب پستان، لپتسپیروزیس، کزاز، بوتولیسم، ریکتزیازیس، طاعون، پاراتوبرکولوزیس و پاستورلوزیس در شتر، بسیار کمتر از دیگر حیوانات اهلی است.
یکی از تفاوت‌های پادتن‌های شتر و انسان، در وزن مولکولی نسبتاً پایین زنجیرة سنگین پادتن شتر است. پادتن‌های شتر به دلیل اندازة کوچک، اختصاصی بودن و قرابت بالا، ساختار ساده و نیز قابلیت رسیدن به گیرنده‌ها و واکنش با آن‌ها، توانایی نفوذ به بافت‌های متراکم و اتصال به پادگن‌ها را دارند.
● شیر شتر برای تقویت عضلة قلب کودکان و جلوگیری از ابتلا به بسیاری از انواع سرطان‌ها مفید است.
● استفاده از شیر شتر در وعده‌های غذای روزانه به منظور درمان زخم معده، زخم اثنی‌عشر و بیماری‌های سرطانی توصیه می‌شود.

● شیر شتر، دارای پروتئین ویژه‌ای است که نقشی مشابه هورمون انسولین دارد و در هر لیتر شیر شتر، چهل واحد از آن یافت می‌شود. این پروتئین میزان کلسترول خون را کاهش داده و مانع از تصلّب شرایین می‌شود. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که ترکیب اسیدهای آمینه در شیر شتر مشابه ترکیب هورمون انسولین است و بر همین اساس، میزان چربی گوشت شتر تنها 2ـ1 درصد است.
● شیر شتر در درمان ایدز مؤثر است.
● ویتامین C موجود در شیر شتر، 5 برابر بیشتر از شیر گاو است و چربی و لاکتوز آن کمتر، اما انسولین آن بیشتر است؛ بنابراین شیر شتر گزینة مناسبی برای بیماران دیابتی یا افرادی است که مبتلا به عدم تحمل لاکتوز هستند.
● شیر شتر رنگ صورت را روشن کرده و بلغم و اخلاط را دفع می‌نماید؛ مقوی بوده و برای درمان اوریون نیز مفید است.
● شیر شتر ضد یبوست است.
● شیر شتر برای درمان آب‌آوردگی مفاصل، بیماری‌های طحال، یرقان، سل، ترمیم زخم‌ها، تنگی نفس یا آسم، کم‌خونی و بواسیر بسیار مفید است.
● شیر شتر خاصیت لاغرکنندگی دارد و یک غذای رژیمی محسوب می‌شود.
اهالی اروپا حالا شیر شتر می‌نوشند![4]
دپارتمان توسعة صنایع لبنی اتحادیة اروپا اعلام کرد که از این پس شیر شتر هم در کنار شیر گاو و بز در اختیار مردم قرار می‌گیرد؛ البته با این تفاوت که از کشورهای عربی به اروپا صادر می‌شود.
اولریخ ورنری، مدیر اجرایی مرکز تحقیقات دبی در مصاحبه با رسانه‌های امارات متحدة عربی، یادآور شد:
«همان ‌طوری که مردم از شیر گاو و یا بز استفاده می‌کنند، می‌توانند از شیر شتر نیز به راحتی استفاده کرده و بهره ببرند. شیر شتر به دلیل لاکتوز پایین برای افرادی که نسبت به این ماده حساسیت دارند، مناسب است.»
وی خاطرنشان کرد:
«شیر شتر مقادیر زیادی انسولین دارد و مزه و طعم آن هم مانند شیرهای گاو و بز است. به همین دلیل برای فرد مصرف‌کننده خوشایند است.»
دولت امارات متحدة عربی طی طرحی تصمیم دارد این شیر را به کشورهای عضو اتحادیة اروپا صادر کند، تا هم از این راه درآمدزایی کرده باشد و هم طعم این مادة غذایی را به اروپایی‌ها بچشاند.

در این گزارش، همچنین آمده است که قیمت هر لیتر شیر شتر 4 درهم معادل 72 پنس است، که البته از قیمت هر لیتر شیر گاو بسیار ارزان‌تر تمام می‌شود. این در حالی است که دولت امارات متحدة عربی قصد دارد از این شیر در تولید محصولات لبنی هم بهره ببرد تا بتواند صادرات خود را افزایش دهد.

فوائد شیر شتر

شیر شتر برای تقویت عضلة قلب کودکان و جلوگیری از ابتلا به بسیاری از سرطان‌ها مفید است.
استفاده از شیر شتر در وعده‌های غذای روزانه برای درمان زخم معده و بیماری‌های سرطانی توصیه می‌شود.
آخرین مطالعات علمی نشان می‌دهد شیر شتر یک شیوة درمان مفید برای مداوای زخم اثنی‌عشر و جلوگیری از ابتلا به سرطان است.
در شیر شتر پروتئین ویژه‌ای وجود دارد که نقشی مشابه هورمون انسولین دارد که در هر لیتر شیر چهل واحد از آن یافت می‌شود، این پروتئین میزان کلسترول خون را کاهش داده و مانع تصلب شرایین می‌شود.
نتایج مطالعات نشان می‌دهد ترکیب اسیدهای آمینه در شیر شتر مشابه ترکیب هورمون انسولین است و بر همین اساس میزان چربی گوشت شتر تنها 1 الی 2 درصد است.
حکیم مهر ـ میزان ضد میکروبی لیپید‌های شیر شتر نسبت به شیر سایر حیوانات بیشتر و آنتی‌اکسیدان قوی‌تری دارد، این شیر خاصیت دارویی داشته و غذا نیز محسوب می‌شود.
مرتضی خمیری، عضو هیئت علمی دانشکده علوم و صنایع غذایی گرگان افزود: شیر شتر نسبت به شیر گاو، حاوی ده برابر آهن،‌ پنج برابر پتاسیم و ویتامین C، چهار برابر سدیم و سه برابر کلسیم و منیزیم و مقدار بیشتری اسید‌های چرب غیر اشباع، پروتئین،‌ کلر و اسید فولیک بوده و آغوز آن سرشار از آنتی‌بادی‌ها و ترکیبات ضد سرطانی است.
وی گفت: چربی و لاکتوز آن نسبت به شیر گاو کمتر و انسولین آن بیشتر است و همین ویژگی موجب شده گزینة مناسبی برای افراد دیابتی، رژیمی حساس به لاکتوز باشد.
عضو هیئت علمی دانشکدة علوم و صنایع غذایی گرگان اظهار داشت: شیر شتر برای درمان آب‌آوردگی مفاصل، یرقان، بیماری‌های طحال، سل، ترمیم زخم‌ها، تنگی نفس یا آسم، کم‌خونی،‌ بواسیر، بسیار مفید است و خاصیت لاغرکنندگی دارد و یک غذای رژیمی است. وی خاطرنشان کرد: تحقیقات نشان داده است که پادتن‌های موجود در شیر شتر برای غلبه بر بیماری‌هایی مانند سرطان، ایدز، آلزایمر و هپاتیت C مفید است. برات‌علی زارعی، دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان.

تحقیقات نشان داده است که این شیر علاوه بر داشتن مواد معدنی و ویتامین‌ها، آنتی‌بادی‌های موجود در شیر شتر به مبارزه با بیماری‌هایی چون سرطان، ایدز،‌ آلزایمر و هپاتیت نوع C کمک می‌کند.
با توجه به این خواص بی‌نظیر، امکان دارد این شیر مواد ضد دیابت و عوارض قلبی نیز داشته باشد که تحقیق در این زمینه ادامه دارد.

شیر شتر در درمان ایدز و سرطان مؤثر است.

یکی از تفاوت‌های پادتن‌های شتر و انسان در وزن مولکولی نسبتاً پایین زنجیرة سنگین پادتن شتر است. پادتن‌‌های شتر به دلیل اندازة کوچک، ساختار ساده، اختصاصی بودن و قرابت بالا و قابلیت رسیدن به گیرنده‌ها و واکنش‌ با آن‌ها، توانایی نفوذ به بافت‌های متراکم و اتصال به پادگن‌ها را دارند. شیر شتر در درمان ایدز و سرطان مؤثر است. دانشمندان عرب خواص درمانی تازه‌ای را در شیر شتر یافته‌اند که می‌تواند بیماری‌های صعب‌العلاج و مزمنی مانند آلزایمر، ایدز هپاتیت سی، و سرطان را درمان کند. به گزارش روزنامة نیویورک تایمز به نقل از نشریة خلیج تایمز از شارجه، استفادة درمانی از شیر شتر را اولین بار دکتر سباح الجاسم از مرکز طب سنتی شیخ زاید در امارات متحدة عربی مطرح کرد. تولید RNA نوترکیب از پادتن‌های موجود در شیر شتر به منظور درمان بیماری‌هایی مانند سرطان، آلزایمر، هپاتیت سی و ایدز، طرحی است که انجمن علوم و فناوری عرب بر روی آن تحقیق می‌کند. دکتر الجاسم با مطالعات آزمایشگاهی تأثیر مفید شیر شتر را در درمان بیماری‌های مزمن و جدی مانند سرطان اثبات کرد. بر اساس تحقیق دکتر الجاسم شتر به بیماری جنون گاوی مبتلا نمی‌شود، زیرا در سرم خون و شیر شتر مقادیر قابل توجهی پادتن‌های ضد ویروس وجود دارد که این جانور را از ابتلا به این بیماری مصون می‌کند.

فوائد خوردن شیر شتر

یک مجلة تخصصی علوم شیمی اعلام کرد: شیر شتر برای درمان بیماری زخم معده و تصلب شرایین بسیار مفید است.
به گزارش خبرگزاری الاخبار الاسلامیه، ‌این مجله که در عربستان به چاپ می‌رسد نوشت: شیر شتر برای تقویت عضلة قلب کودکان و جلوگیری از ابتلا به بیماری از سرطان‌ها مفید است.
خانم دکتر سیدات عبدالمجید، عضو هیئت علمی دانشکدة علوم پایة شهر دمّام عربستان در پژوهش خود استفاده از شیر شتر را در وعده‌های غذای روزانه، برای درمان زخم معده و بیماری‌های سرطانی خواستار شد.
وی در پژوهش خود تاکید کرد: آخرین مطالعات علمی نشان می‌دهد شیر شتر یک شیوة درمان مفید برای مداوای زخم اثنی عشر و جلوگیری از ابتلا به سرطان است این مجله افزود: در شیر شتر پروتئین ویژه‌ای وجود دارد که نقشی مشابه هورمون انسولین دارد که در هر لیتر شیر چهل واحد از آن یافت می‌شود، این پروتئین میزان کلسترول خون را کاهش داده و مانع تصلب شرایین می‌شود.

این پژوهشگر عربستانی تأکید کرد: نتایج اولیة مطالعات نشان می‌دهد، ترکیب اسیدهای آمینه در شیر شتر مشابه ترکیب هورمون انسولین است و بر همین اساس میزان چربی گوشت شتر تنها 1 الی 2 درصد است.[8]

گوشت شتر
 
گوشت شتر منبع خوبی برای بسیاری از مواد غذایی مهم و مورد نیاز بدن است. این گوشت حاوی موادی با ارزش غذایی بالا و تعدادی از ویتامین‌های مفید و مورد نیاز بدن است که شامل ویتامین B کمپلکس و برخی عناصر معدنی مهم نظیر آهن، فسفر و کلسیم می‌شود. همچنین گوشت شتر قدرت مخصوصی در نگهداری هرچه بیشتر آب دارد که این خاصیت، اهمیت زیادی در تعیین برخی خواص طبیعی گوشت دارد. گوشت شتر از جهت ترکیب شیمیایی، با گوشت سایر دام‌های اهلی تفاوت دارد.

گوشت شتر در مقایسه با گوشت گاو میزان کمتری چربی، پروتئین و خاکستر دارد. پروتئین‌های گوشت شتر فاقد اسیدهای آمینة ضروری نظیر تریپتوفان، والین، لیوسین و ایزولیوسین و همچنین اسید آمینة نیمه‌ضروری هیستیدین است. گوشت شتر همچنین در مقایسه با گوشت سایر دام‌های اهلی، دارای سدیم بیشتر و پتاسیم کمتری است که این امر با متابولیسم آب در بدن دام ارتباط مستقیمی دارد. باید افزود که نسبت کلسیم فقط در عضلات ران زیاد است، اما نسبت آهن و روی در گوشت شتر کمتر از میزان آن در گوشت دام‌های اهلی دیگر است.

ترکیب شیمیایی گوشت شتر اختلاف زیادی با ترکیب شیمیایی گوشت دام‌های اهلی دیگر و به‌ویژه گاو ندارد. دیده شده که گوشت شتر در مقایسه با گوشت گاو، از رطوبت بالاتری برخوردار بوده و پروتئین و چربی کمتری دارد.

خصوصیات حسی و فیزیکی گوشت شتر

گوشت شترهای جوان که سن آنها بین 1 تا 3 سال است، نرم‌تر و خوش‌طعم‌تر از گوشت شترهای بزرگسال است که معمولاً گوشتی سفت و دیرهضم دارند. هرچه سن حیوان بیشتر شود، از میزان نرمی گوشت نیز کاسته می‌شود؛ از این رو همان طور که زاید و همکارانش (1991) نیز مطرح ساختند، پیشنهاد می‌شود که بهتر است شترهای یک‌ساله را برای مصرف گوشت ذبح کرد.
بیالیه و همکارانش (1981) اظهار کردند که گوشت شترهای کم ‌سن ‌و سال از جهت مزه و طعم و نرمی، شبیه به گوشت گاو است. مطالعاتی که در زمینة استفاده از گوشت شتر در همبرگرسازی انجام شده نشان می‌دهد که در این نوع همبرگرها به درجات مختلف گوشت گاو اضافه شده است. این همبرگرها در اختیار گروهی از صاحب‌‌نظران قرار گرفت تا از نظر تمامی خصوصیات حسی نظیر رنگ، بو، طراوت، نرمی و درجة پذیرش مصرف‌کننده، مورد بررسی قرار گیرند. مشاهده شد که صفت «نرمی» در همبرگرهایی که میزان بیشتری گوشت شتر داشتند، واضح و آشکار است؛ صفت «کم‌وزنی» همراه با افزایش نسبت گوشت شتر در همبرگرها، افزایش می‌یابد. گفتنی است که گوشت شتر برای تهیة تمام انواع غذاهای مورد مصرف آدمی که از گوشت حیوانات دیگر تهیه می‌شوند نظیر گوشت‌های سرخ‌کرده، پخته و فرآوری‌شده، مناسب است.
اما عللی که باعث شد تا مردم گمان کنند گوشت شتر دیرپز است، استفاده از گوشت شترهای پیر و مسن است؛ زیرا هرچه عمر شتر بالا رود پیوندهای موجود بین الیاف بافت همبند افزایش می‌یابد و کمتر تحت تأثیر حرارت و آنزیم‌ها قرار می‌گیرند.
قابل ذکر است که گوشت شترهای مسن و پیر برای سرخ کردن مناسب نیستند، زیرا به علت داشتن میزان زیادی کلاژن، دیرپز هستند؛ اما می‌توان این گوشت را فرآوری کرده و از آن مارتادلا و یا کالباس تهیه کرد و یا این‌که آن را همانند سایر گوشت‌ها، خشک کرده و برای مدت طولانی در روغن حیوانی نگهداری کرد. از این رو پیشنهاد می‌شود مصرف‌کنندگان گوشت شتر را تجربه کنند، زیرا آدمی می‌بایست با توجه به سرعت وقوع حوادث در دنیای امروز و تغییراتی که هر از چندی در محیط زیست پیرامون ما رخ می‌دهد و شامل جنگ‌ها و بیماری‌ها و بلایای طبیعی است، بر مصرف تمامی انواع گوشت‌های موجود عادت کند. این امر در کشورهای غربی اتفاق افتاد و مصرف‌کنندگان برای فرار از بیماری جنون گاوی، به خوردن گوشت تمساح و شترمرغ روی آوردند.

چربی شتر

چربی شتر همانند چربی سایر انواع دام‌های اهلی بر اساس تکنیک‌های متداول فرآوری، فرآوری شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. بیالیه و همکارانش (1988) اظهار می‌کنند که رنگ چربی شتر، سفید است که گاهی اوقات رنگ سفید آن به سرخی می‌زند و تفاوت قابل ملاحظه‌ای بین لاشه‌های مختلف حیوانات مشاهده نشده است، به ‌رغم آنکه آنها از نظر سنی با هم اختلاف داشتند.
وزن چربی کوهان شتر تقریباً 1/82 درصد از وزن کل چربی بدن شتر را تشکیل می‌دهد. میزان چربی موجود در کوهان، شترهای دوکوهانه در حدود 100 کیلوگرم برآورد می‌شود.
در برخی از مناطق، کوهان شتر به عنوان غذایی خوش‌طعم مورد استفاده قرار گرفته و به شکل خام یا آب‌پز مصرف می‌شود و در هنگام کمبود غذا، به عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نحوة طبخ غذا با گوشت شتر[3]
به ‌رغم باور ناصحیح بسیاری از مردم که گوشت شتر را کمی شیرین‌مزه می‌دانند، راسته و سردست گوشت این حیوان به صورت کباب کوبیده و چنجه با کمی چربی کوهان آن بسیار لذیذ بوده و فوق‌العاده لطیف است، به طوری که اگر از قبل، کسی نداند که کباب گوشت چه حیوانی را خواهد خورد (با توجه به باور قبلی، اگر بداند ذهنیت منفی پیدا خواهد کرد)، اصلاً باور نمی‌کند که این کباب با گوشت شتر بوده، زیرا خوشمزه‌تر از گوشت برّه است.
گوشت چرخ‌کردة این حیوان صبور که در عین بزرگی جثه و قد بلند آن، بسیار افتاده و رام است، برای درست کردن کباب کوبیده، کباب بشقابی، شامی، کوفته و هرگونه غذایی که با گوشت چرخ‌کرده درست می‌شود، غذایی بسیار مطبوع و لذیذ خواهد شد و آن‌گاه متوجه خواهید شد که چرا تا کنون از چنین گوشت سالم و لذیذی غفلت نموده و در ازایش گوشت گاو و گوساله که طبعی سرد دارد، جایگزین شده است. واقعاً کدام اراده و خواست استعماری در کار بوده که «غذاهای ایرانی با طبع گرم» با غذاهای فرنگی با طبع سرد که سرمنشأ پیدایش بسیاری از بیماری‌ها از جمله آلزایمر، پارکینسون، ام. اس.، ضعف گوارشی، پوکی و نرمی استخوان (راشیتیسم)، پیری زودرس، ناتوانی و بی‌میلی جنسی، ناراحتی‌های روحی و عصبی (به علت افزایش رطوبت و سردی در لایه‌های خاکستری مغز و نیز ایجاد رخوت و سستی در بافت‌ها و نرون‌های عصبی در انتقال پیام‌رسانی) است، صدها بیماری دامن‌گیر مغرب‌زمین بر مردم ما نیز به تدریج مسلط و داروهای شیمیایی ره‌آورد غرب هم برایمان به ارمغان آمده و جایگزین آن غذاهای به ظاهر ساده اما جادویی و گرماآفرین گشته است.

شگفتی‌هایی از خلقت شتر

کلمة «نعم» یعنی «شتر»، و به گاو و گوسفند نیز اطلاق می‌شود و اینکه در جای دیگر، قرآن کریم بشر را به آفرینش فوق‌العادة شتر متوجه می‌سازد:
«افلا ینظرون الی الابل کیف خلقت...»
به ‌جاست که مختصری از عجایب خلقت شتر را یادآور شویم:
1ـ شتر پستانداری است که کیسة صفرا ندارد.
2ـ محتویات معده‌اش را می‌تواند به حجم زیاد به دهان آورده و بازگرداند.
3ـ اعضای ظاهری‌اش نیز منتخبی از عضوهای پستانداران دیگر است، مثلاً لبش از خرگوش و... که همه می‌دانند.
4ـ بهترین ضریب اتکاء در انتخاب سطح، دست‌ها و پاهایش برای عبور از شن‌ها به کار برده شده است.
5ـ دشمن و خطر را از فاصلة بسیار زیاد حس می‌کند.
6ـ بلند شدن شتر از زیر بار سنگین با توجه به نقش توزین اهرم‌ها به وسیلة گردن درازش انجام می‌شود.
7ـ گلبول‌های بیضوی هسته‌دار قرمز خون او با سایر پستانداران فرق دارد.
8ـ هرگاه جادة اصلی وی به سوی مقصد با شن یا برف پوشیده و بدون آثار بماند، شتر راه را گم نکرده و طریق خود را طی می‌کند.
9ـ پایان رشدش در 5ـ6 سالگی است که می‌توان از او کار گرفت.
10ـ طرز مقاربت شتر از پشت بوده و هنگام زایمان، ساربان جهت کمک به شتر برای بیرون آوردن حاشی شتر (نوزاد شتر) مساعدت می‌نماید.
11ـ سرعتش در صحاری به 12 کیلومتر و در تندروها (جماز) حتی به 24 کیلومتر در ساعت می‌رسد (که یک هفته استراحت به آنها داده خواهد شد).
12ـ به عادات و رسوم شتر باید احترام گذارد و از جای قدیمی به جدید که آورده می‌شود، باید به او تعارف کرد.
13ـ از عجایب شتر آن است که اغلب در حال بیماری هم کار می‌کند، ولی ناگهان افتاده، تلف می‌شود و اگر شتری در قطار ردیف شتران بغلتد، ساربان می‌داند که مرده است.
14ـ 20 الی 30 فرسخ در مدت 30 الی 55 ساعت می‌تواند محمولات خود را با چرای عادی حمل کند.
15ـ در شنزار بهتر از فلات و کوه کار می‌کند.
16ـ راهی را که قبلاً رفته است، اگر بداند به بی‌آبی مجدد دچار خواهد شد، هُنار برمی‌دارد (شتری پس از 17 روز در حرارت 37 درجة سانتی‌گراد با خوردن یونجه و برگ‌های خشک نخل در صحرای سوزان، یک مرتبه صد لیتر آب خورد).
17ـ چشم شتر همانند چشم مرغان، دارای یک دریچه است که در مواقع ضرورت بر دیدگانش کشیده می‌شود؛ همچنین بینی شتر پرده‌ای دارد که در طوفان‌های شدید نمی‌تواند حالت خفگی برای او ایجاد کند و در شنزارهای طوفانی به خوبی راه‌روی می‌کند.
18ـ علت کینه‌توزی شتر: از آنجا که شتر به شدت عاطفی است، در اثر حزن و اندوه همچون انسان «اشک» می‌ریزد، شاید کمتر حیوانی مانند شتر از شدت عاطفه برخوردار باشد و در اثر همین لطافت و ظرافت روحی، اگر به احساسات وی به‌ویژه در مورد بچه‌اش توجه نشده و به او ظلم شود، تا وقتی که انتقام نگیرد، آرام و قرار نخواهد گرفت، لذا این حیوان مظلوم و صبور را «کینه‌ای» خوانده‌اند که منصفانه نیست.
19ـ اگر شتر آبستن را در جای تنگی به دور چیزی بچرخانند، بچة خود را سقط خواهد کرد.
20ـ اگر شتری را چشم‌بسته مجبور به مقاربت با مادرش کنند و بعد متوجه شود، بیضه‌ها و آلت خود را با دندان‌ خود می‌کند.
21ـ معده و رودة شتر در هضم مواد سلولزی قوی است و از این رو می‌تواند مدت‌ها فقط خار بخورد و چون خار عنصر سدیم زیاد دارد، لذا شیر شتر کمی ترش و شور بوده و احتیاج به جوشاندن و یا پاستوریزه کردن ندارد.
22ـ در مواقع ضروری که شتر با گرسنگی روبه‌رو می‌شود، از ذخایر چربی خود که در کوهان است، استفاده می‌کند.
23ـ غذای شتر اکثراً «خارشتر» است؛ بر خلاف زبان بسیار نرمی که دارد، غیر قابل باور و تصور است که زبان به آن لطیفی، چگونه خار به آن تیزی و زبری را نرم و قابل بلع خواهد کرد. خداوند مهربان چه «اثر اسیدی» را در بزاق و دهان آن حیوان قرار داده که می‌تواند خار خشک و خشن را نرم کرده و قابل خوردن نماید.
خارشتر صرف‌ نظر از اینکه غذای آن حیوان است، خود نیز یکی از داروهای گیاهی بسیار اعجاب‌انگیز است که در دفع سنگ کلیه و مثانه، مداوای خونریزی و هموروئید (بواسیر) و ده‌ها بیماری دیگر، خواص معجزه‌آسایی دارد؛ شاید یکی از صدها دلایلی که خداوند در کتاب مقدّس و آسمانی خود اشاره به «چگونگی خلقت شگفت‌انگیز شتر» دارد، دلالت بر برخی از همین عوامل باشد.
پس جا دارد در انتخاب غذا و مواد پاک و سالم آن بیشتر دقت کنیم تا شاید رابطة بین آیة شریفة «کلوا من طیبات و اعملوا عملاً صالحاً» برایمان محقق گردد. به راستی اگر ما قادر نیستیم به تنهایی آلودگی هوای شهرمان را اصلاح کنیم، آیا واقعاً قادر نخواهیم بود در انتخاب غذا که با سلامت روح و جسم، بیماری، صحت و طول عمرمان ارتباط مستقیم دارد، تصمیم بگیریم؟!
24ـ با اضافه کردن کمی پیاز و سیر رنده‌شده و قدری سماق نرم‌شده (برای رفع غلظت خون و رفع گرفتگی عروق) و اضافه شدن طعم چاشنی ترش به مزة کباب تهیه‌شده از گوشت شتر، خوشمزگی کباب دوچندان خواهد شد. مصرف لیموترش تازه همراه با سیر رنده‌شده نیز در باز شدن رگ‌ها مؤثر بوده و این ترکیب معجون شگفت‌آوری است.
25ـ انسان، گوشت هر حیوانی را که مصرف کند، خوی و خصلت همان حیوان را پیدا خواهد کرد؛ اگر برای مدت طولانی گوشت شکار مصرف شود، در روی صورت و گردن قرمزی و برافروختگی ظاهر شده و انسان ناخودآگاه «تندخو، پرخاشگر و...» خواهد شد. برعکس، اگر مدتی از خوردن غذاهای حیوانی صرف‌نظر نموده و غذاهای گیاهی میل نماید، کاملاً نرم‌خو و سلیم و فروتن شده و حتی «تُن و لحن صدای او» نیز پایین خواهد آمد.
لذا همان ‌طور که مصرف کردن گوشت خوک، خصلت بی‌غیرتی و خوک‌صفتی را به مصرف‌کننده منتقل می‌نماید، ارمغان مصرف گوشت شتر نیز «بردباری، صبوری و گذشت» خواهد بود.
طرح یک پیشنهاد در جهت اشتغال‌زایی
جمهوری اسلامی ایران به وسعت 1.650.000 کیلومتر مربع، منطقة کویری گسترده‌ای به وسعت تقریبی یک‌سوم از مجموع وسعت کل ایران دارد که همراه با منابع بزرگی در مناطق کویر و شهرهای حاشیة کویر است. در این مناطق می‌توان به صنعت پرورش شتر روی آورد و زمینه‌های رشد و توسعه و اشتغال بسیاری از مردم پرتلاش این مناطق را فراهم نمود. خارهای بیابان منبع پربرکت غذایی این حیوان بردبار و صبور است که با مقدار کمی آب، می‌توان به منابع سرشاری از تولید گوشت و شیر شتر دست یافت تا آنجا که تحت برنامه‌ای منسجم ضمن پاسخ‌گویی به نیازهای داخلی کشور به صادرات آن نیز می‌توان اقدام کرد.
در اینجا فقط همت مردمی و حمایت دولت و جهاد کشاورزی نیاز است تا در جهت رشد و توسعه و ترویج این کار خداپسندانه پشتیبان راهمان باشد؛ و منافع مادی و معنوی و برکت فراوان ناشی از آنکه رضای خداوند متعال و خشنودی و رفاه خلق خدا را در پی خواهد داشت.