آثار درمانی سنبل‌الطیب

 

آثار درمانی سنبل‌الطیبدر جهان کنونی با پیشرفت روزافزون علم و کشف بیماریهای جدید و همچنین ناکارآمدی بسیاری از داروهای شیمیایی در درمان این بیماریها و عوارض آنها ، توجه علم بشری به گیاهان دارویی بیش از پیش معطوف شده است.

آشنایی با این گیاهان و شناخت خواص آنها می تواند در گسترش تحقیقات علمی در این زمینه بسیار مفید باشد. لذا در این بخش یکی از این گیاهان به نام سنبل الطیب با نام علمی Valeriana officinalis را خدمت شما معرفی می کنیم.

● گیاه شناسی

علفی چند ساله، پایا ، بومی اروپا و آسیا با ساقه گرد ، توخالی ، تا حدی کرک دار و دارای شیارهای عمیق با ارتفاع زیاد (۰.۵ تا ۱.۵) و حتی ۲ متر می باشد. برگهای مرکب تک شانه ای با ۷ الی ۲۱ قسمت ، نیزه ای شکل ، با حاشیه های دندانه ای و تقریباً دمبرگ دار دارد.

گلهای صورتی کم رنگ یا سفید ، که دارای ۳ پرچم و یک مادگی مرکب از تخمدان سه برچه ای است ، در اواخر خرداد تا اوایل مرداد به صورت گل آذین سه شاخه با ظاهری چترمانند بر روی ساقه ظاهر می شوند که در نهایت ۱۰ الی ۲۰ روز پس از تلقیح به تدریج میوه های فندقی یا تخم مرغی شکل و قهوه ای می رسند. در بازار تجارت ریشه سنبل الطیب به صورت قطعاتی به طولcm ۵-۲ و قطرcm ۱.۵-۱ پوشیده از ریشه های افشان فراوان به طولcm ۱۰-۸ و ضخامت cm۲-۱ بوده و بوی اسید والرنیک و ایزو والرنیک می دهد .

قسمت مورد استفاده این گیاه ریشه آن است و معمولا از ریشه گیاهی که بیش از سه سال عمر دارد استفاده می شود .سنبل الطیب پس از خشک شدن به رنگ قهوه ای در می آید . طعم آن تلخ ولی خوشبو و معطر است و عطر آن پس از خشک شدن بیشتر می شود .

ریشه سنبل الطیب حاوی یک درصد اسانس است . این اسانس درریشه تازه بیشتر است و به تدریج که ریشه خشک می شود مقدار اسانس آن کاهش یافته ولی بوی آن قوی تر می شود . اسانس تازه به رنگ سبز مایل به زرد است ولی در اثر ماندن غلیظ می گردد . تاثیر دارویی ریشه تازه این گیاه سه برابر خشک شده آن است.

سنبل الطیب باید در حرارت کم خشک شود زیرا در حرارت بالا تمام اثر دارویی آن از بین می رود.

● خواص دارویی سنبل الطیب در بیماریهای انسان

▪ تاثیرات سنبل الطیب بر روی اعصاب مرکزی(CNS )

ـ کاهنده تحریکات عصبی

ـ کاهنده خستگی

ـ آرام بخش

ـ ضد استرس

ـ موثر در درمان افسردگی

ـ برطرف کننده بی خوابی و بی حوصلگی بدون داشتن اثرات ثانوی نارکوتیکها

ـ کاهش کابوس

ـ تسهیل سرعت خواب رفتن

ـ ضد آسم عصبی

ـ ضد تشنج قوی

ـ کاهش صرع

ـ ضد اسپاسم

ـ کاهنده درد و مسکن

ـ مفید در درمان میگرن

ـ دارای کاربرد در درمان سر دردهای ناشی از مصرف دخانیات و الکل

ـ درمان سر دردهای یکطرفه

ـ موثر در درمان سایکوز

▪ تاثیرات سنبل الطیب بر دستگاه گوارش

ـ مؤثر در تهوع

ـ ضد نفخ

ـ مؤثر در رفع انگلها و کرمهای روده ای

ـ مفید در رفع سکسکه های مداوم

ـ قابل استفاده در رفع ورم مخاط دهان

ـ مکمل رژیم غذایی

ـ کمک کننده به هضم

ـ موثر در درمان درد معده با منشاء عصبی

ـ مفید در درمان بیماری های کبدی

▪ تاثیرات سنبل الطیب بر قلب و گردش خون

ـ مؤثر در تپش قلب

ـ افزاینده قدرت انقباضی قلب

ـ افزایش دهنده چرخش خون

ـ کاهش فشار خون با افزایش گردش خون کورونری

● سایر اثرات

▪ ضد تعریق شبانه مبتلایان به سل

▪ افزایش قدرت بینایی ناشی از اختلال اعصاب چشمی

▪ انرژی زا

▪ کاهنده مقدار دفع ادرار در مبتلایان به دیابت

▪ موثر در درمان درد سیاتیک (سیاتالژیا )

▪ مفید برای زخم و کوفتگی

▪ موثر در درمان اختلالات زمان یائسگی

● عوارض جانبی و موارد منع مصرف

کنترا اندیکاسیون خاصی بغیر از موارد حساسیت به دارو گزارش نشده است .

مغایرتی با رانندگی ندارد و در حاملگی و شیردهی ممنوعیت ندارد ، ولی باید احتیاط کرد .

افرادیکه از داروهای سداتیو دیگر مصرف می کنند بهتر است قبل از مصرف والرین با پزشک خود مشاوره نمایند.

دزهای بالا ممکن است باعث ایجاد سردرد ، هیجانات روحی و روانی ، گیجی ، اشتباه دید ، نا آرامی ، حتی حرکات اسپاسمی و حالت تهوع مکرر گردد .

چون سنبل الطیب برای کلیه مضر است باید آنرا با کتیرا خورد .

● اقلام دارویی ، دزهای مصرفی و نحوه مصرف

از اسانس گیاه سنبل الطیب در صنایع مختلف دارویی ، غذایی و بهداشتی استفاده می شود .

اقلام دارویی سنبل الطیب که به عنوان مکمل رژیم غذایی هستند ، از ریشه ها ، ریزوم ( ساقه های زیر زمینی ) و استولون های ( ساقه های افقی ) آن ساخته می شود .

ریشه های خشک شده به صورت چای و تنتور آماده می شوند و مواد گیاهی خشک شده و عصاره ها به صورت کپسول ، قرص ، شربت و قطره در می آیند .

●از گیاه سنبل الطیب به اشکال زیر استفاده می شود :

▪ دم کرده ( Infusion ) گرم :

۳-۲ گرم سنبل الطیب خیسانده شده درml ۲۲۵ آب جوش به مدت ۱۵-۱۰ دقیقه در داخل یک ظرف سرپوشیده.

▪ دم کرده ( Infusion ) سرد :

۳-۲ گرم سنبل الطیب غوطه ور در ml ۲۲۵ آب جوش به مدت ۸-۶ ساعت.

▪ تنتور ( Tincture ) سنبل الطیب :

در فارماکوپه های هلند، آلمان و سویس مرسوم است که هم از طریق خیساندن و هم صاف کردن در غلظتی برابر با یک قسمت گیاه به پنج قسمت آب و الکل ( اتانول ۷۰% ( تهیه می شود . مایع قهوه ای تیره با مزه و بوی تند سنبل الطیب به دست می آید که باید دور از نور و در ظرف کاملا در بسته نگهداری شود .

▪ عصاره مایع سنبل الطیب :

با غلظتی برابر با یک قسمت گیاه به یک قسمت آب و الکل ( اتانول ۷۰% (که هم از طریق خیساندن و هم صاف کردن تهیه می شود . مایع قهوه ای تیره به دست آمده باید دور از نور و در ظرف کاملا در بسته نگهداری شود .

▪ عصاره خشک شده ریشه سنبل الطیب :

از ریشه های ریز ریز شده سنبل الطیب و اتانول ۷۰% تهیه می شود . این پودر ریز و خشک شده و جاذب الرطوبت قهوه ای تیره با مزه و بوی تند سنبل الطیب ، باید دور از نور و رطوبت نگهداری شود .

● دزهای مصرفی :

▪پودر: ۳-۲ گرم سه بار در روز

▪ دم کرده سرد : یک فنجان سه بار در روز

▪ دم کرده گرم : یک فنجان سه بار در روز

▪ تنتور ( ۱:۵ ) : ml۳-۱ ،( ۶۰-۲۰ قطره ) سه بار در روز

▪ عصاره روان ( ۱:۱ ) : ml۱-۰.۳، (۲۰-۱۰ قطره ) یک تا چند بار ( تا سه بار ) در روز

▪ اسانس : ml ۰.۲۵-۰.۰۵ ( ۶-۲ قطره ) تا دو بار در روز

▪ استعمال خارجی : ۱۰۰ گرم برای هر وان پر آب

منبع : http://www.iranhealers.com/