طرز تهیه سکنجبین شربت نامی ایرانی (سرکه انگبین)

 

اسمم سکنجبین است و در بریدن صفرا شهرت فراوان دارم، نام اصلی من سرکنگبین است، چون سابقا مرا با سرکه و عسل درست می‏کردند و گاهی با شیره و در این صورت نام من سرکه شیر بوده، اما حالا مرا فقط خاک قند یا شکر درست می‏کنند و به این جهت من آن مقام و منافع گذشته را ندارم. اگر بگویم سودمندترین نوشابه‏ها هستم، شاید شما آن را قبول نداشته و حمل بر خودستایی کنید به این جهت اجازه می‏خواهم رشته‏ سخن را بدست حکیم محمد بن زکریای رازی پزشک و غذاشناس بزرگ ایرانی بدهم و آن چه را که آن استاد گرانمایه در وصف من گفته است بازگو نمایم :

  

یکی از نوشابه هایی که زیاد مصرف می‏شود سکنجبین است که نوشیدن آن منافع بسیار دارد، یکی از منافع سکنجبین آن است که چون آن را با یخ خنک کرده، و بنوشند، صفرا را می‏برد و از التهاب حرارت معده می‏کاهد، و آن چه بلغم در معده و روده‏ها باشد، خارج می‏کند. اگر سکنجبین را با ریشه و تخم کاسنی بسازند و کمی گلاب به آن اضافه کنند، نوشابه‏ای پر سود و شگفت‏آور خواهد شد مخصوصا برای آن‏هایی که جگر و معده‏ای گرم داشته و یا دچار گرفتگی معده شده‏اند و نیز برای کسانی که مبتلا به نفخ می‏باشند منافع زیاد دارد، ولی برای مبتلایان به زخم معده و روده، زیان‏بخش است. آری من یک شربت ایرانی هستم و تمام منافع سرکه را دارم، ولی ضررم به اندازه آن نیست، مخصوصا اگر مرا مثل گذشته با عسل و سایر قندهای طبیعی درست نمایند، چه در غیر اینصورت سرکه با قند ترکیب شده، و جلو زیان سرکه را می‏گیرد، ولی اگر در موقع تهیه من، مراعات نسبت را ننمایند و ترش باشم، برای اعصاب ضرر فراوانی خواهم داشت. آن‏هایی که معده‏ای ضعیف دارند و همچنین مبتلایان به اسهال و درد سینه مخصوصا مسلولین نباید به من نزدیک شوند و کسانی که دچار سرماخوردگی شده‏اند و آن‏هایی که مبتلا به رعشه و دردهای عصبی هستند، حتما باید از من دوری نمایند. مبتلایان به سختی ادرار، باید از من پرهیز نمایند. موقعی که برای تهیه من سرکه را با مواد قندی جوشاندید، و من در اثر حرارت به عمل آمدم، قبل از سرد شدن یک دسته نعنای تازه در من فرو برید و مدتی بگذارید تا عطر نعنا در من حل شده، بعد دسته نعنا را بیرون بکشید و در بالای دیگ نگاه دارید تا تمام قطرات آن چکیده شود، و در این صورت من دارای عطر و طعمی مطبوع شده، و خواص بیشتری خواهم داشت. مثل گذشته از میهمانان خود با شربت سکنجبین پذیرایی می‏کنم و اگر به آن خیار رنده کرده اضافه کنید، در حق میهمانان خود محبت فراوانی نموده‏اید، شما که عادت دارید کاهو را با من می‏خورید، چه ضرر دارد که در موقع تهیه سالاد مرا به عنوان سس به آن اضافه کنید، و این سنت را برای من که چاشنی وطنی هستم حفظ نمایید!لبخند

سکنجبین در واقع سرکه و انگبین و مخلوطی است از سرکه و عسل که به میزان و مقدار معین در هم می‌آمیختند و از مخلوط آن شربتی خوش گوار و معطر وفرح بخش به وجود می‌آوردند. در برخی نقاط که عسل یافت نمی‌شد یا می‌خواستند شربتی ارزان قیمت فراهم کنند سکنجبین را از مخلوط سرکه و شکر تهیه می‌کردند ولی همچنان آن را سکنجبین می‌نامیدند. و امروز که عسل گران یا کمیاب تر از گذشته شده به طور کلی این شربت را با شکر تهیه می‌کنند.

السکنجبین (رساله فی ... ایضأ تحت عنوان منافع الشراب المسمی سکنجبین) رساله‌ای به زبان عربی و درباب منافع سکنجبین است و از آثار مسلم شیخابن سینا می‌باشد.

طرز تهیه سکنجبین مواد لازم: سرکه طبیعی 2 واحد، عسل زنبوری چند گیاهی 5 واحد، آب سالم بدون کلر 4 واحد، یا آنقدر که لازم باشد با توجه به غلظتی که مورد نظر است. طرز تهیه: ابتدا هر سه جزء را مخلوط کرده بجوشانید و کف آن را بگیرید تا به یک چهارم برسد و به قوام آید و عده‌ای معتقدند آنقدر بجوشد تا یک پنجم مخلوط باقی بماند.

نکته: در تهیه سکنجبین می‌توان عرق نعناع یا خود نعناع ویا سه قاشق گلاب را نیز استفاده کرد تا از عطر و خواص آن بهره مند شد. تذکر: هر جا مصرف سکنجبین (سرکه انگبین) توصیه شده‌است، منظور سکنجبینی است که با سرکه طبیعی، عسل زنبوری چ:/.,د گیاهی و عرق یا خود نعناع در ظرف مسی با آب سالم بدون کلر تهیه شده باشد.

فواید:

هر غذایی در طب سنتی دارای یک یا چند مصلح می‌باشد . منظور از مصلح یعنی نوعی مادهٔ غذایی یا گیاهی دارویی که مصرف آن به همراه غذای مورد نظر، در اصلاح و تعدیل عوارض جانبی احتمالی آن غذا و جذب غذا و اثر گذاری غذا را در بدن و ارگانهای مربوطه مضاعف خواهد کرد . در تغذیه سنتی ایرانیان مصرف مصلحات به طور کامل مراعات می‌شده است و تقریباً غذایی و میوه‌های یافت نمی‌شود که بدون مصلحات مصرف شود . سکنجبین نیز از ان جمله است: برای تسکین عطش، باز کردن انسداد عروق، رفع سر درد، گرم، برای تقویت معده و کبد مفید است. اگر سرکه و عسل برابر باشد بری بیمارهای بلغمی، باز کردن انسداد عروق، تقویت کبد و معده و تب های مزمن نافع است ولی اگر از سرکه و شکر سرخ برابر استفاده شود، مزه آن ترش خواهد بود و نوشابه مایل به سردی است و برای رفع صفرا، تب، باز کردن انسداد عروق، رفع تشنگی، ناراحتی های طحال، کبد و معده مسرف می شود.

1- اگر کاهو را با سکنجبین یا سرکه بخورند، اشتها آور است.

2- اگر شیرین‌بیان را در آب سکنجبین و فراسیون یا با ماءالجبن بخورید برای قولنج که در اثر غلبه سردی است، مفید خواهد بود.

3- اگر آب پخته کاسنی را با سکنجبین میل کنید بهترین داروی تب‌های طولانی و مداوم است.

4- در درد کبد اگر با سرخی رنگ و امتلا بدن همرا باشد، علاجش زدن رگ باسلیق، دادن شیره کاسنی با سکنجبین بزوری، مالیدن صندل سفید با گلاب و کافور به ناحیه کبد و نوشاندن جو آب و سکنجبین و خوراندن نان با آبغوره است.

5- اسطوخودوس گیاهی است بی ضرر که همه می‌توانند از آن استفاده کنند . فقط برای اشخاص صفراوی مزاج خوب نست و باعث آشفتگی می‌شود . اینگونه اشخاص باید آنرا با سکنجبین یا کتیرا بخورند .

منبع